Khoáng chất trong nuôi trồng thuỷ sản
Khoáng chất là gì? Vì sao thuỷ sản cần khoáng?
Trong nuôi trồng thủy sản, khoáng chất được hiểu là các nguyên tố tự nhiên thiết yếu, có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống và thúc đẩy các quá trình sinh lý bình thường của động vật thủy sản như tôm, cá. Tùy vào hàm lượng cần thiết, khoáng được chia thành hai nhóm chính:
- Khoáng đa lượng: Gồm các nguyên tố có nhu cầu cao trong cơ thể như canxi (Ca), magie (Mg), natri (Na), kali (K)… giúp cân bằng môi trường nội bào.
- Khoáng vi lượng: Bao gồm sắt (Fe), kẽm (Zn), mangan (Mn)… tuy chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng đóng vai trò thiết yếu trong việc kích hoạt enzyme, hỗ trợ hệ miễn dịch và thúc đẩy các phản ứng trao đổi chất ở cấp tế bào.
Tầm quan trọng của khoáng chất đối với thủy sản
- Góp phần tạo vỏ và làm cứng vỏ tôm, hỗ trợ quá trình lột xác diễn ra thuận lợi.
- Duy trì sự ổn định của áp suất thẩm thấu và giúp cân bằng điện giải trong cơ thể.
- Tham gia vào quá trình enzyme học, nâng cao khả năng miễn dịch và cải thiện hiệu quả tăng trưởng.
Thiếu khoáng là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra một loạt vấn đề như: vỏ tôm yếu, quá trình lột xác không hoàn thiện, tăng trưởng chậm, dễ mắc bệnh và làm giảm năng suất nuôi.
Phân biệt khoáng đa lượng và khoáng vi lượng trong thuỷ sản
16 nguyên tố khoáng đa lượng(Cu, Fe, Mn, Zn, Sn…) và 6 nguyên tố khoáng vi lượng(Ca, Mg, P, Na, K, Cl)
Khoáng đa lượng
Nhóm khoáng này chiếm tỉ lệ cao trong cơ thể thủy sản và cần được bổ sung thường xuyên:
- Canxi Clorua (CaCl₂.2H₂O & Anhydrous): Hỗ trợ quá trình hình thành lớp vỏ cứng, ổn định pH và môi trường nước.
- Magnesium Sulphate (MgSO₄.7H₂O & Monohydrate): Giúp điều hòa hệ thần kinh và cân bằng trao đổi ion.
- Magnesium Chloride (MgCl₂.6H₂O & Anhydrous): Tăng kiềm, làm giảm stress sinh lý cho vật nuôi.
- Kali trắng & đỏ: Đóng vai trò điều chỉnh áp suất thẩm thấu, giúp thủy sản ổn định quá trình trao đổi chất.
- Natri Clorua (muối): Tác dụng sát khuẩn nhẹ, hỗ trợ cân bằng ion và duy trì áp suất nội bào.
Khoáng vi lượng
Tuy có nhu cầu rất nhỏ nhưng khoáng vi lượng lại giữ vai trò kích hoạt nhiều hệ thống sinh học quan trọng:
- Zinc Sulphate (ZnSO₄.H₂O): Cần thiết cho hệ enzyme tiêu hóa và bảo vệ da, vỏ.
- Ferrous Sulphate (FeSO₄.H₂O): Tham gia vào quá trình tạo máu và chuyển hóa oxy.
- Manganese Sulphate (MnSO₄.H₂O): Cần thiết cho hệ enzyme nội sinh và quá trình trao đổi chất.
- EDTA vi lượng: Giúp cải thiện khả năng hấp thu khoáng chất, nhất là trong môi trường pH không ổn định.
Vai trò từng loại khoáng chất cho ao nuôi
Vai trò của chất khoáng trong nuôi tôm
Canxi Clorua: Ổn định môi trường, cứng vỏ
Canxi là yếu tố then chốt trong quá trình lột vỏ và đổi máu. Tốt cho tôm ở giai đoạn tăng trưởng nhanh.
Magnesium Sulphate: Điều hòa sinh lý
Giúc thải độc, duy trì chức năng hồ hấp, giảm stress khi thay đổi môi trường.
Magnesium Chloride: Tăng kiềm và ổn định pH
Giúp giữ ổn định kiềm trong ao nuôi, nhất là sau các trận mưa hoặc thay nước.
Kali: Cân bằng thẩm thấu
Tham gia chuyển đổi dữ liệu, giúc hạn chế hiện tượng nhát mồi hoặc biếng ăn.
Natri Clorua: Kháng khuẩn đồng thời giữ cân bằng áp suất cho tôm cá
Xem thêm: Vai trò từng khoáng chất trong nuôi tôm
Khi nào cần bổ sung khoáng? Dấu hiệu nhận biết
Bổ sung khoáng cho tôm không chỉ nên thực hiện khi có dấu hiệu thiếu hụt rõ rệt, mà còn là giải pháp chủ động để duy trì ổn định môi trường ao nuôi. Dưới đây là những biểu hiện điển hình cho thấy ao nuôi đang thiếu khoáng:
- Tôm nổi đầu vào buổi sáng, dấu hiệu mệt mỏi do thiếu oxy và mất cân bằng khoáng.
- Lớp vỏ tôm mềm hoặc mỏng, tôm chậm lột xác hoặc lột không hoàn chỉnh.
- Cá chậm lớn, ăn không đều, bỏ ăn từng đợt, hệ miễn dịch yếu kém.
- Vi sinh vật có lợi trong ao hoạt động kém, xuất hiện tảo lục, tảo độc.
- Môi trường ao biến động mạnh sau các cơn mưa, thay nước hoặc nhiệt độ dao động.
Thời điểm bổ sung khoáng chất thủy sản được khuyến nghị:
- Giai đoạn chuẩn bị ao nuôi: làm nền ao, cấp nước và ổn định hệ sinh thái.
- Sau khi thả giống: giúp tôm cá thích nghi tốt, tăng cường miễn dịch ban đầu.
- Sau khi thay nước, sau mưa kéo dài hoặc sau sự cố môi trường: bù đắp khoáng bị mất, giúp tôm cá hồi phục nhanh.
- Giai đoạn tăng trưởng nhanh: khi nhu cầu khoáng cao hơn bình thường, nhất là ở tôm giai đoạn 30–60 ngày tuổi.
Việc bổ sung khoáng đúng lúc không chỉ giúp thủy sản khỏe mạnh mà còn nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn, giảm tỷ lệ hao hụt, góp phần tăng FCR và lợi nhuận cho người nuôi.
Cách dùng khoáng đúng kỹ thuật
Sử dụng khoáng đúng kỹ thuật là yếu tố quyết định đến hiệu quả hấp thu và chi phí đầu tư của người nuôi. Không phải cứ bổ sung khoáng nhiều là tốt, mà cần đúng loại – đúng liều – đúng thời điểm.
- Dạng trộn thức ăn: thường áp dụng cho khoáng vi lượng, giúp bổ sung enzyme và các nguyên tố thiết yếu trực tiếp vào cơ thể thông qua đường tiêu hóa. Phương pháp này phù hợp cho giai đoạn tôm cá yếu, cần hỗ trợ miễn dịch hoặc tăng cường dinh dưỡng nội tại.
- Dạng hòa nước tạt: được dùng phổ biến với khoáng đa lượng, có tác dụng ổn định môi trường nhanh, đặc biệt hữu ích sau thay nước, mưa lớn hoặc khi phát hiện tôm cá nổi đầu. Các khoáng như MgSO₄, CaCl₂, MgCl₂, Natri Clorua… phát huy tác dụng tốt trong hình thức này.
- Liều lượng sử dụng: phụ thuộc vào diện tích ao, mật độ nuôi, độ mặn, độ kiềm và tình trạng sức khỏe thủy sản.
- Kết hợp khoáng với chế phẩm vi sinh: giúp ổn định tảo, cải thiện chất lượng nước và thúc đẩy quá trình phân hủy hữu cơ. Đây là xu hướng sử dụng bền vững, đặc biệt hiệu quả trong các mô hình nuôi công nghệ cao hoặc nuôi tuần hoàn khép kín.
Để đạt hiệu quả tối ưu, người nuôi nên xây dựng lịch trình bổ sung khoáng định kỳ, phối hợp với việc kiểm tra các chỉ số môi trường và tư vấn kỹ thuật từ chuyên gia thuỷ sản.
Các sản phẩm khoáng chất phổ biến trong nuôi trồng thuỷ sản
- Magnesium Sulphate – MgSO₄.7H₂O
- Magnesium Chloride – MgCl₂.6H₂O & Anhydrous
- Canxi Clorua – CaCl₂.2H₂O & Anhydrous
- Zinc Sulphate – ZnSO₄.H₂O
- Ferrous Sulphate – FeSO₄.H₂O
- Manganese Sulphate – MnSO₄.H₂O
- Kali trắng – Kali đỏ
- Natri Clorua
(Bạn có thể xem chi tiết tại danh mục sản phẩm khoáng: Khoáng nguyên liệu – Ngọc Gia Phát)
Nền tảng bền vững của ao nuôi bắt đầu từ khoáng chất
Khoáng chất không chỉ là chìa khóa đối với sự tăng trưởng mà còn là lớp lá chắn đầu tiên trong việc giảm thiểu bệnh tật và nâng cao sức đề kháng tự nhiên của thủy sản. Việc duy trì hàm lượng khoáng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa các vấn đề sinh lý, nhất là trong điều kiện ao nuôi chịu nhiều biến động môi trường.
- Đầu tư khoáng = đầu tư cho hiệu quả kinh tế lâu dài: Việc sử dụng khoáng định kỳ giúp giảm rủi ro bệnh, hạn chế thiệt hại mùa vụ và nâng cao năng suất thu hoạch.
- Chủ động bổ sung để hồi phục nhanh sau mỗi đợt stress: Sau khi ao gặp sự cố môi trường (mưa, thay nước, nhiệt độ giảm…), việc bổ sung khoáng giúp tôm cá nhanh chóng phục hồi, hạn chế sốc và giảm tỷ lệ hao hụt.
- Phối hợp với vi sinh sẽ đem lại độ bền vững hệ sinh thái ao nuôi: Khoáng tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh có lợi phát triển – giúp phân hủy chất hữu cơ, ổn định tảo và kiểm soát khí độc như NH₃, H₂S.
Xem thêm: Kết hợp vi sinh và khoáng trong nuôi trồng thuỷ sản – Giải pháp tối ưu cho ao nuôi bền vững.
Bổ sung khoáng chất thủy sản không chỉ là hành động kỹ thuật – đó là một phần trong chiến lược xây dựng hệ sinh thái ao nuôi khỏe mạnh, ổn định và phát triển bền vững. Ngọc Gia Phát cam kết cung cấp sản phẩm có kiểm định chất lượng, phù hợp cho từng giai đoạn nuôi.
Địa chỉ: Lô R28A đường số 8, KCN Hải Sơn mở rộng (GĐ 3+4), X. Đức Hòa Hạ, H. Đức Hoà, T. Long An
Phone/Zalo: 0918 978 519 – 0947 487 685 – 0903 405 117
Email: ngocgiaphat.co@gmail.com – www.ngocgiaphat.com
Facebook: nlts.NgocGiaPhat